SỎI THẬN, SỎI ĐƯỜNG TIẾT NIỆU

SỎI THẬN, SỎI ĐƯỜNG TIẾT NIỆU

Sỏi đường tiết niệu, y học dân tộc gọi là chứn “sa lâm”, “thạch lâm” gồm các triệu chứng chủ yếu: đau bụng, đau lưng, tiểu tiện ra máu, tiểu tiện khó…

Nguyên nhân do thấp nhiệt kết ở hạ tiêu, làm cặn nước tiểu đọng lại, nhỏ gọi là sa, to gọi là thạch. Sa và thạch làm trở ngại đến việc bài tiết nước tiểu gây tiểu tiện khó, ứ lại gây đau. Thấp hiệt còn gây sốt, huyết ứ khí trệ gây chảy máu.

Cách chữa bệnh tùy theo thể bệnh trên lâm sàng và theo nguyên tắc cấp tính trị tiêu, mãn tính hòa hoàn trị bản. Thời gian chữa bệnh kéo dài có thể làm sỏi nhỏ lại tự tiêu hoặc tiểu tiện bài tiết ra ngoài, có thể làm thay đổi cơ địa làm sỏi không tái phát (sau khi bài tiết ra hay sau khi phẩu thuật lấy sỏi).

Phân loại bệnh và phương pháp chữa như sau:

1. Thể thấp nhiệt: tương ứng với sỏi tiết niệu kèm theo bội nhiễm đường tiết niệu.

Triệu chứng: Bụng, lưng đau kịch liệt la lên vùng hạ vị hay lan xuống bộ phận sinh dục, đái nhiều lần, mót đái đái đau, nước tiểu xuống không hết thường kèm theo đái ra máu, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng dầy dính, mạch huyền sác hay hoạt sác.

Phương pháp chữa: thanh nhiệt lợi thấp, bài thạch.

Bài thuốc

Bài 1: Kim tiền thảo      40g             Tỳ giải                  20g

Sa tiền                  20g             Uất kim                12g

Trạch tả                12g             Ngưu tất               12g

Kê nội kim           8g

Bài 2: Đạo xích tan gia giảm

Sinh địa                         16g             Kim tiền thảo       40g

Đạm trúc diệp                16g             Sa tiền                  20g

Mộc thông                     8g               Kê nội kim           8g

Cam thảo sao cháy                  8g

Nếu đái ra máu: cỏ nhọ nồi 16g, Tiểu kế 12g.

Nếu đau nhiều, thêm: Ô dược 8g, Diên hồ sách 8g, Uất kim 8g.

Châm cứu: châm kích thích mạnh, ngày một lần. Chọn huyệt tùy vị trí của sỏi trên đường tiết niệu.

Sỏi thận và đoạn trên của niệu quản: Thận du, Kinh môn, Túc tam lý.

Sỏi niệu quản (đoạn dưới), sỏi bàng quang: Quan nguyên, khí hải, trung cực, bàng quang du, túc tam lý.

Nhĩ châm: châm các vị trí Giao cảm, Thận, Bàng quang

2. Thể ứ trệ tương ứng với các trường hợp sỏi gây xung huyết, chảy máu nhiều.

Triệu chứng: đau lưng liên miên, đau tức, vùng hạ vị đầy chướng đau, tiểu tiện khó không dứt, tiểu tiện ra máu hoặc ra máu cục, chất lưỡi đỏ có điểm ứ huyết rêu lưỡi mỏng, mạch huyền sác.

Phương pháp chữa: lý khí hành trệ, hoạt huyết thông tiểu

Bài thuốc

Bài 1: Kim tiền thảo      40g             Chỉ xác                 8g

Sa tiền                  20g             Đại phúc bì          8g

Đào nhân              8g             Kê nội kim           8g

Uất kim                  8g             Ý dĩ                      16g

Ngưu tất               12g

Bài 2: Tứ vật đào hồng thang gia giảm:

Sinh địa                16g             Chỉ thực               8g

Bạch thược           12g             Đại phúc bì          12g

Xuyên khung        12g             Uất kim                8g

Đương quy           12g             Kê nội kim           8g

Đào nhân             8g              Liên kiều              12g

Hồng hoa             8g

Châm cứu: châm như thể thấp nhiệt.

Nhĩ châm: như trên

Trường hợp sỏi đường tiếu niệu không có cơn đau, không tiểu tiện ra máu, không tiểu tiện buốt và rắt, thì uống thường xuyên các vị thuốc bổ tỳ, bổ thận, phối hợp với các vị thuốc lợi niệu làm sỏi nhỏ tiêu dần hoặc bài tiết ra ngoài.

Bài 1: Đảng sâm            16g             Phục linh              8g

Bạch truật            8g              Trạch tả                12g

Sa tiền                  16g             Kim tiền thảo       24g

Ý dĩ                      8g              Kê nội kim           8g

Ba kích                 8g              Thổ ty tử              8g

Bài 2: Kim tiền thảo      40g             Ngải cứu               16g

Kê nội kim           8g

Bài 3: Lợi niệu bài thạch thang:

Kim tiền thảo       20g             Bạch mao căn       20g

Sa tiền tử              20g             Ý dĩ                      12g

Sau khi chữa bằng thuốc và châm cứu như trên, bệnh không đỡ hoặc các trường hợp sỏi niệu quản gây ứ nước, ứ mủ ở thận thì phải xử trí bằng phương pháp phẩu thuật lấy sỏi của y học hiện đại. Sau khi phẩu thuật xong có thể tiếp tục dùng các bài thuốc trên để tránh sỏi đường tiết niệu tái phát.